Content can be downloaded for non-commercial purposes, such as for personal use or in educational resources.
For commercial purposes please contact the copyright holder directly.
Read more about the The Creative Archive Licence.
Description
Notes by Miss M. Elaine Jones, Dowlais on foods and housekeeping. Response to Welsh Folk Museum questionnaire, 1971.
Transcription
F71.58 [MS 1714]
Patrwm Bwydydd a Chadw Ty
ARDAL- GWAS AR Y FFERM
A
Bwyd yn nhymor y gaeaf
1.Bwyteid cawl i ginio a cawl ail-dwym i swper.
Bwyteid y cinio am ddeuddeg, i un o’r gloch.
2.Bara caws, a hwnnw heb fenyn ambell waith,, oedd ei brecwast a bwyteid hwnnw, ar ôl dwy awr o waith, am wyth o’r gloch.
Ceid bara menyn a caws i de am bedwar o’r gloch. Y cawl ail-dwym oedd ei bwyd i swper a ceid hwnnw rhwng saith a wyth o’r gloch y nos.
3.Mewn ambell i ardal ceid beth a elwid yn ‘Tê Deg’ ac fe geid hwn yn yr haf a’r gaeaf. Yn yr Haf ‘roeddynt yn cael tê a bara gwenith.
B
Bwyd yn Nhymor yr Haf
1.Brecwast- Bara a caws a tê.
Cinio- Tato a cig mochyn ar yr wyneb neu cawl.
Tê- Tê a bara menyn
Swper- Tê, bara menyn a caws neu cawl ail-dwym.
2.’Roedd bwyd y gaeaf yn well am fod digon ohono ac ‘roedd y stemog yn llawnach.
3.Bwyd y gaeaf oedd yn hawsaf i’w ddarparu hefyd am fyddai rhaid cario bwydydd allan i’r caeau at y gweision, yn yr haf.
4.Ni cheid dim amrywiadau ym mwyd yr wythnos. ‘Roedd hyn yn bod achos fod Sir Aberteifi yn llwm a’r bwyd felly yn waeth na’r siroedd eraill.
5.Ni newidid y bwyd oherwydd digwyddiadau arbennig.
[MS 1714_0002]
C.Bwyd y Sul
1.Yr unig moethyn a gânt ar y fferm oedd iâr a hynny ambell waith yn iawn. Yn nhy’r gwladwr cyffredin ystyrried losin o’r farchnad, biscedi, a theisen larol yn rai moethau.
2.Nid oedd dim gwahaniaeth ym mwyd y Sul.
CH. Gweithwyr
1.Y forwyn â baratoai’r bwyd a’r fistres yn ei gwylio.
2.Y pen forwyn gyda help y feistres.
D. Ystafelloedd y ty
1.Gegin fawr; lleithdy; cegin fach; a’r parlwr.
2.Gegin fach
3.Gegin fawr
4.Mainc
DD. Lle Bwyta
1.Ceginfawr
2.Ceginfawr hefyd ond ar wahaniaeth ford a’r teulu
3.Na
4.Gyda’r gweision
E. Offer Cegin
1. a) Cigwain, padell frio a ffwrn wal oedd y prif offerynnau i ddigoni cig.
b) Dysglau pridd
c) Ffiolau
2. a) Prynwyd y llestri pren gyda dwrniwr lleol ac roedd un yn byw yn Nhregroes yn Sir Aberteifiyn yr amser hyn.
b) Prynwyd y llestri pridd yn y ffeiriau a’r farchnad ac yn y siopau.
c) Prynwyd lestri copr a prês ambell waith ond ‘roedd
[MS 1714_0003]
rhain yn ddrud iawn. Ceid hwynt yng ngwahanol siopau.
F. Yr Wythnos Waith
Dyma drefn gwaith gwraig y ty: -
Llun: Golchi
Mawrth: Smwddio
Mercher: Cywiro
Iau: Pobi
Gwener: Glanhau
Sadwrn: Marchnad
G. Gwaith Gyda’r Nos
1.Gwaith y gwas fyddai i ofalu ar ôl yr anifeiliaid. Gwaith y gwraig fyddai gweithio canhwyllau erbyn y gaeaf.
2.Yr un oedd gwaith y gwas ond fe fyddai’r wraig yn mynd at ii wau sannau. Peth arall fyddant yn hoff o’i wneud oedd darllen y Beibl.
Ng. Maethu
1.Maethyn y gwas ffarm oedd cael mynd adref i gael pryd o fwyd da gan ei deulu. Maethau eraill oedd cael losin o’r farchnad, biscedi, a cheiser lard.
2.Mint, teim, a safri fach.
3.Bresych, moron, erfinen, a cennin.
H. Bwydydd tymhorol.
1. a) Ebrill hyd Hydref oedd tymor yr ymenyn ffrês. Tatws, menyn, a llaeth enwyn
b) Yn yr haf y gwneid y caws.
c)
dd) Gwnaed darten allan o lysiau’r ardd.
d)
[MS 1714_0004]
dd) Byddent yn ffrio grawn unnos â’i ddefnyddio i flasu rai bwydydd.
e) Nid oedd gweision y fferm hon yn cael pysgodyn o gwbl ond yn y wlad caent macrell a cod o Gai Newydd.
f) Ceid brythyllod a eogiaid o’r afon Teifi. Gwerthid hwy yn y farchnad.
ff) Ceid gwningen ambell waith. Hefyd ysgyfarnog, a ffesant i’r gwyr mawr yn unig.
I. Bwydydd Adegau arbennig
a) Ar benblwydd y feistres
b) Na
c) Plymru
ch) Bara a cig mochyn wedi berwi a bwdram a’i ôl.
d) Llaeth oer a bara menyn a geid a nid gwyrdd.
dd) ‘Roedd dim gwahaniaeth ym mwyd nadolig y gweision ond gwyrdd neu borc oedd y prif fwyd yn y cartref
L. Darpariaethau
a) Byddent yn lladd mochyn yn Nhachwedd a hefyd lladdent eidion ambell waith .
b) Gwnaed
c) Gwnaed
ch) Sychid saets, teim, persli a cenin syfi.
d)Roeddent yn gweithio llawer o jam e.e. rhiwbob, cwrents duon, a gwsberau.
dd) Ni waned catwad
e) Byddent yn piclo winwn ac wyau
f) Ni ddarperid lawer o bysgod erbyn y gaeau. Bwyd cefn arall fyddent yn darparu oedd tatws. Claddent hwy yn y ddaear a’i cuddio gan wellt a phridd rhag iddynt rewi.
[MS 1714_0005]
LL. Bwydydd Cleifion
1.Bara llaeth, wyau, a seican
2.Rhos mari oedd mwyaf boblogaidd a defnyddid hwn i wella anwyd.
M. Bwydydd Plant.
1.Llaeth buwch, wyau, ac uwd oedd rhai o’r bwydydd.
N. Bwydydd Priodas.
1. Arferiad amser priodas fyddai i ferwi cig mochyn neu eidion.
O. Bwydydd Angladd.
Bwydydd fel bara menyn, caws, teisiennau, teisen, lap ac yn y blaen y ceid mewn angladd.
P. Bwydydd Brys.
Tatws rhost neu tatws drwy’r pil oedd rhai o’r bwydydd y medrent baratoi ar brys.
PH.
R. Darpariaethau Meddyginiaethol.
1.Rhosmari.
2.Darperid rai moddionach e.e. eli at ‘shingles’.
3.’Roedd yna un wraig yn byw yn ardal Felindre, Llandysul a oedd yn gweithio yr eli hyn.
RH. Glendid a Phurdeb
1.
2.Cadwyd gathod a trapiau i ddal llygod.
3.Cagwyd y cig wrth ei halltu a’i hongian.
4.Drwy ddefnyddio camffyt
5.Aed allan a’r gwely plu i’r awyr agpred yn yr hindda ac ‘roedd hyn yn help i beidio magu chwair.
[MS 1714_0006]
S. Darpariaethau Ty ôl.
1.
2.Dechrau’r flwyddyn er mwyn cael dillad newydd erbyn y gwanwyn. Ef byddai yn gweithio dillad i’r teulu, i’r gwrwod yn hytrach na’r mewnod.
3.Y wriadyddes oedd yn gweithio dillad y gwragedd. Prynwyd y gwlân yn ffair y dref ac yna fe gaiff y wniadyddes ef. Hefyd hi fyddai yn cywiro dillad y teulu.
4.Ceid hiel gobenni’r gwely yn y ffatrïoedd gwlân o’r marchnadoedd. ‘Roedd yn ddefod i bob teulu i weithio cwilt i roi ar ei gwely hefyd.
5.Paratoënt y canhwyllau i gyd yn yr haf.
6.Nid oeddent yn lliwio.
T. Arian Parod.
1.Gwraig y ty fyddai yn cael arian yr wyau.
2.Bwydydd i’r ty sef tê, siwgr ac ambell un moethyn, a gâi o’r siopao.
3.
4.Gwneid rhain yn arbennig iddynt gan seiri.
TH. Tlodi
1.Yr unig enghreifftiau o dlodi a glywid sôn am oedd gweld plant a’u dillad yn garpiog.
2.
3.Llosgwyd y gwenith drwg.
4.Gwerthu llaeth glân.
Do you have information to add to this item? Please leave a comment
Comments (0)
You must be logged in to leave a comment